11 Mart’ta görülen ilk vakanın ardından Koronavirüs sürecine giren ülkemizde vakalar kısa sürede artınca alınan önlemler kapsamında iş yerleri tek tek kapatıldı. Zorlu bir döneme giren esnafa destek için vergi, kredi ve diğer borçlarında üç aya varan ötelemeler getirilmişti. Zorlu süreçte borçların ötelenmesi esnafı rahatlatsa da ödeme zamanının geldiği bu aylarda Esnafın yükü iki katına çıktı. Kasım ayında başlayacak geri ödemeler için esnaf kara kara düşünürken Ağır bilançoyu ise Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Başkanı Ünal Özcan açıkladı. Özcan, zorlu dönemde 8 bin 570 Esnafın 212 milyon TL Kredi kullandığını belirterek, bu ödemelerin kasım ayında başlayaağını ve iş hacmi %50 düşmüş esnafın yükünü iki kata çıkaracağını belirterek “Koronavirüs sürecinde esnaf bu kredileri kullandı. Esnaf bu aldığı krediler ile zorunlu ihtiyacını karşıladı. Süreçte esnafın Bağ-Kur primi ötelendi, vergi ödemeleri ötelendi, doğalgaz ödemeleri ötelendi, elektrik ödemeleri ötelendi. Şimdi asıl esnafı sıkıntıya düşürecek süreç geldi. Kasım ayında bu ödemelerin ve ötelemelerin hepsinin ödeme günü geldi” dedi.
Koronavirüs sürecini değerlendiren Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Başkanı Ünal Özcan, Pandemi sonrasında başlayan yasaklarla, vatandaşların temel gıda ihtiyacını karşılayan dükkanlar hariç diğer esnaflar çok zorlandı. ‘Evde Kal’ çağrısı ile dışarıya çıkamayan özellikle yaşlıların dışarıya çıkmaması iş hacmini Yüzde 50 azalttığını belirten ve Çanakkale genelinde bu süreçte 4 bin 780 işletmenin kapandığını belirten Özcan “ Tüm Dünyayı kapsayan, ülkemizi daha çok etkileyen bu Covit- 19 salgın hastalığı Dünyada Pandemi ilan edilmesinden sonra Türkiye’ de de hastalığın 11 Mart itibari ile görülmesi nedeni ile ülkemizde de Covit-19 salgını ilan edildi. 11 Mart’tan hemen sonra yaklaşık 2 ayı bulan ve esnaf kesiminin bazı İşletmeleri bilim kurulu tavsiyesi ile alınan kararlar doğrusunda, salgına önüne önleyebilmek adına kapatıldı. Çanakkale özelinde söyleyecek olursak bizim Çanakkale ili genelinde 22 bin 719 kayıtlı üye esnaf ve sanatkarlarımız var. Çanakkale merkezi 6 bin 830 işletmemiz var. Bu toptan işletmelerimizin içerisinde il genelinde 4 bin 780 işletme kapandı bu 2 aylık süre içerisinde. Bu kapatılan işyerleri hangi meslek gruplarına ait denirse kahvehaneler, Berber ve kuaförler, gıda satışı yapan işletmeler, lokantalar, restoranlar, düğün salonları. İşyerlerinin genelgeler doğrultusunda kapatıldığı süreçte, 3-4 meslek grubu ayakta kalmaya ve iş yapmaya çalıştı. Nedir bu meslek grupları ? Bakkal, Bayi, pazar yerlerinde sebze meyve yapan esnaflar, fırın, unlu mamüller temel gıdalarla ilgili halkın ihtiyacını karşılayan olan meslek kolları İşlere devam etti. Bu meslek grupları haricinde diğer meslek kolları kapanmasa da açık kalan esnafların iş hacmi %50 düştü. O dönemde 65 yaş ve üzeri yaşlar ile 18-20 yaş grubunun sokağa çıkma yasakları tabi ki esnafın iş hacminı %50 düşürdü” dedi.
Normalleşme Sürecinde İş Yerleri Açıldı Ama Hacim %50 Düştü
ESOB Başkanı Özcan, konuşmasının devamında Süreçte yapılan çalışmalara da değinerek “Biz Çanakkale esnaf teşkilatı olarak, diğer teşkilatlarda aynısını yapmıştır. Öncelikle Esnaf kesimi olarak hangi sıkıntılarımız var? 4 Bakanlığı ve Sayın Cumhurbaşkanımıza rapor hazırladık. Bu raporda iş yeri kapanan işletmelerin sorunlarını ve taleplerimize yer verdik. Biz kapanan işletmelerde ilk etapta Eğer süreç kısa bitecek ise, bizim esnaf olarak günlük kazancımıza göre ödemek zorunlu kaldığınız Sosyal Güvenlik birimlerimiz var. Bunun yanında elektrik, doğalgaz ve en önemlisi de kira ödemelerimiz var. Bunun yanında vergi ödemeleriniz var. Biz bunları ivedi olarak ilk etapta ötelenmesini istedik. Biz esnaflar olarak önümüzü görmek istiyoruz, karşımıza ne çıkacak. Talep ettiğimiz bu ötelemeler ilk etapta yapıldı. Ondan sonra baktık ki dünyadaki gelişmeler ve Türkiye’ deki vaka sayısı bu salgın sürecinin uzun süreceği anlaşıldı. Koronavirüs salgını süreci uzun sürerse ne yapılabilir. Günlük kazancı ile ayakta durmaya çalışan esnaf ve sanatkar işyeri kapanmış iken ve 1 Haziran normalleşme süreci ile işyerlerinin açılmasından sonra iş hacmi kayıplarının da en az %50 olduğu ortadayken esnaf nasıl ayakta durabilir? bu durum ile ilgili girişimlerde bulunduk. 1 Haziran normalleşme süreci sonrasında da iş yerleri açıldı ama insanlar haklı olarak alışveriş yapma kalabalık ortamlarda bulunma gibi risklere girmediler. “ dedi.
Kredi Destekleri Sirkülasyonu Düşen Esnafa Can Suyu Oldu
Esnafa Koronavirüs sürecinde esnafa verilen kredi ve öteleme desteğine de değinerek zor dönemde desteklerin, özellikle iş hacmi düşen ve zor durumda kalan esnaflara can suyu olduğunu belirten Özcan “Bu süreçte devletimizin esnafa desteği ve yaptığı çalımalar var. ilk etapta özellikle Esnaf Kefalet ve Kredi Kooperatifleri aracılığıyla ve Halk Bankası aracılığıyla 25 bin TL ilk 6 ay ödemesiz 0.4.50 faiz oranı ile esnafa kredi verildi. Bununla birlikte Halk Bankası bir 25 Bin TL de ilave bonus kart verdi. Şimdi esnafa verilen bu krediler ilk etapta bu Piyasayı canlandırmak en azından iş sirkülasyon düşen kesimlere bir can suyu gibiydi. Ardından Bağ-Kur, Sosyal Güvenlik primleri ve vergi ödemeleri ötelendi. Elektrik doğalgaz ilgili kesime işleminde yapılmadı. Bu çalışmalara ilave olarak esnafın yanında çalıştırdığı işçilerle ilgili yapılan çalışmada işçilere kısa Çalışma ödeneği ödendi. Ve esnafın işçisine vermesi gereken maaş yükü esnafın üzerinden alındı. Bununla birlikte Vefa grupları aracılığıyla Valilik, Kaymakamlık ve birçok belediye Elinden geldiği kadar bölgesel esnafa ne yapabilir yardımlar etmeye çalışıldı” dedi.
Devam eden pandemi sürecinde esnafların iş hacminin düştüğüne de değinen Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Başkanı Ünal Özcan, Pandemi sürecinde ertelenen ödemelerin zamanının da geldiğini hatırlattı. Ancak geliri düşen esnafın iki dönem üst üste gelen borçları ödeme şansı olmadığını belirterek yapılması gereken adımlara da değindi. Özcan, özellikle nakit para ve zarar eden esnafın en az asgari ücret düzeyinde desteklenmesi gerektiğine vurgu yaparak yaptığı açıklamada “Biz esnaflar olarak süreçte de istediğimiz destekler vardı. Esnaf teşkilatı olarak bizim işletmelerimiz kapandı ise biz kredi ile aldığımız borçla, pandemi sürecinin de uzun süreceğini hesaba katarsak biz bu kredileri ve ötelenen ödemeleri yapmamız mümkün değil. 2 ödeme üst üste geldiği zaman, normalleşme süreci ile birlikte iş hacmimiz düşmüş durumdayken, esnafın bu ödemeleri yapması mümkün değil. Peki ne olması lazım? biz en azından Nakit, Karşılıksız destek istedik. Bu desteği ve miktarı alacak olan meslek grupların ı belirleyelim. Hangi meslek grubu daha çok Koronavirüs sürecinden etkilenmiş? hangi meslek grupları zarar görmüş? bu meslek gruplarına ne yapılabilir? süreçten az etkilenmiş meslek gruplarına ne yapılabilir? Türkiye genelinde çalışma yapılsın. Her il kendi çalışmasını yapsın. Bu süreç En kötü ihtimal böyle Olmazsa kapanan işletmelerimizin en az bir Asgari ücret tutarında nakit yardımı yapılsın dedik. Onun yanında kiralarımızı ödeyemiyoruz dedik. Bize kira desteği verilsin dedik” dedi.
8 Bin 570 Esnaf 212 Milyon TL Krediden Yararlandı
Özcan, zorlu dönemde 8 bin 570 Esnafın 212 milyon TL Kredi kullandığını belirterek, bu ödemelerin kasım ayında başlayaağını ve iş hacmi %50 düşmüş esnafın yükünü iki kata çıkaracağını belirterek “Yanlızca kredilerle ilgili Çanakkale il genelinde Halk Bankası tarafında yaklaşık 4 bin 517 kişi o süreç içerisinde 111 milyon 780 bin TL kredi kullandı. Aynı şekilde Esnaf Kefalet ve Kredi Kooperatifleri aracılığıyla bu süreç içerisinde yaklaşık 4 bin 053 kişi, 100 milyon 460 bin lira Kredi kullandı. Bu ne demek yaklaşık 8 bin 570 esnaf 212 milyon TL kredi kullandı bu süreçte. Koronavirüs sürecinde esnaf bu kredileri kullandı. Esnaf bu aldığı krediler ile zorunlu ihtiyacını karşıladı. Süreçte esnafın Bağ-Kur primi ötelendi, vergi ödemeleri ötelendi, doğalgaz ödemeleri ötelendi, elektrik ödemeleri ötelendi. Şimdi asıl esnafı sıkıntıya düşürecek süreç geldi. Kasım ayında bu ödemelerin ve ötelemelerin hepsinin ödeme günü geldi. 868 TL Bağ-Kur primi ödeyen esnaf ötelemeler ile birlikte iki kat ödemeye başlayacak. Aynı şekilde daha önceden çekmiş olduğu kredi ödemelerine birde Koronavirüs sürecinde çektiği 25 bin TL’lik kredinin ödemesi yapılması gerekiyor. Tüm belediyelerle ilgili su konuyu da ifade etmek isterim su ödemeleri konusunda, diğer emlak vergileri konusunda ellerinden geleni yaptılar. Salgının başlamasının hemen ardından yasal çerçevesi hazırlanmadan mal sahibi belediyeler olan esnaflarımızdan bu süreçte kira alınmadı. Ancak bir konuda sıkıntı oldu mal sahibi vakıflar olan ki Çanakkale’ de vakıfa ait işyerlerinde çok sayıda esnaf sanatkar kirada vakıflar genel müdürlüğü tarafından belediyelerin kira almama uygulaması yapılmadı. Biz bu konuda girişimler yaptık. Yazılı girişimler yaptık. Akabinde Çanakkale vekillerimiz de bu konuyu anlattık. Şu anda Vakıflar konusunda bir gelişme yok ama bilgi bekliyoruz.” dedi.
Okulların Açılmaması Esnafı Sıkıntıya Soktu
Okulların ve üniversitenin açılmamasının esnafı çok ciddi etkilediğinin’ de altını çizen Özcan “Şimdi bu süreçte bugüne kadar geldik. Şu an itibariyle bazı sektörlerden müthiş bir şekilde sıkıntı var. Nedir sıkıntı? Okulların tam açılmaması en büyük sıkıntın başında geliyor. Çünkü eğitime hizmet veren çok sayıda alt sektör var. Şu an bu sektör tamamen durmuş sayılır. Tabi durum böyle olunca, bu sektörde faaliyet gösteren esnaflardan bize şikayet geliyor. Özellikle okullara öğrenci taşıyan servis araçları ciddi sıkıntıda. Süreçte Pandemi ilan edildiğinden bugüne kadar hiçbir şekilde çalışamadılar. Biz dedik ki özellikle Milli Eğitim'de çalışan esnaflarımızınn araçları bu işleri ihale yolu ile aldı. Ve esnaflarımız bu işleri almak için teminat verdi. Teminatlar duruyor. Bunları yaparken biz dedik ki aynı normal okul personeli gidi bu kesimde sizin taşıma işinizi yapıyor. Bu esnaf kesimimiz yanında şoför çalıştırıyor. Özel okullarda servis elemanı çalıştırıyor. Aracın trafik sigortası, kaskosu, muayenesi var. Ve bu kesim çok uzun süreden buyana çalışamıyor. Devletin bu kesimi yardım etmesi lazım. Bu sektör içerinde okul kantinciliği yapan esnaflarımız var. Bu süreç devam ederken Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ile ilgili haberde geldi. Normal okullara zaten neredeyse açılmadı diyebiliriz. Üniversite açılırsa en azından bu Pandemie süreci devam ederken Şehrimize gelebilecek öğrenci sayısına göre bir çok sektörde acaba hareketlilik olur mu? düşünceniz vardı. 46 bin öğrenci 4 yada 5 bin öğretim görevlisi toplamda neredeyse 50 bini ulan bir insan hareketliliği. Üniversitelerinde 2020 yılı sonuna kadar uzaktan eğitim yapacağının duyurulması ile bu sektöre iş yapan Öğrenci pansiyonları ve yurtları, servis araçlarından tutun normal ticari araçlardan tutun, gıda sektöründe hizmet veren bütün sektörler, burada Elektrik tamircisi dahil tüm esnaf kesiminin şu an eli kolu bağlı. Üniversitelerde akademik yılın başlatılması ve üniversitelerde yüz yüze öğretimin 2021 itibari değilde 2020 de başlaması konuda bir bilgilendirme geldi. Özellikle birçok bizim gibi öğrencinin şehrrin ekonomisine çok büyük katkı sağladığı Çanakkale gibi birkaç şehir üniversitelerin acaba açılma durumu olabilir mi diye Sayın Cumhurbaşkanına müracaatta bulundular. Sayın Cumhurbaşkanı bu konuyu hem Milli Eğitim Bakanı ile hem 4 Bakanlık ile hem de Bilim Kurgu ile görüş alacağını ifade ettiler ama sonuçta bu hamleden ne çıkacak bilmiyoruz. Tabi böyle bir girişimin ardından en azından üniversitemizde yüz yüze eğitim başlama kararı alınır mı bir beklenti içerisindeyiz. Yaptığım değerlendirmelerin sonucun’ dan hareket ederek hala söylüyorum, biz devletimizden karşılıksız yardım istiyoruz. Meslek gruplarına göre tespitler yapılsın ve esnafa bu konuda destek verilsin istiyoruz. Bizim gibi kuruluşlar ne yapacak ? tabanı sesini temsil ettiği kesimi sesini yetkili olan birimle ulaştırmada çalışma yapacak. Her ay toplantılarımız var. En yetkili Merci kimdir Çanakkale'de iktidar partisi milletvekili sırasıyla milletvekillerimizi esnafın derslerini sorunlarını anlattığı bu toplantılara çağırdık milletvekillerimizde bu sorunları dinledi. Toplantımıza yine muhalefet milletvekillerimize davet edeceğiz.” dedi.
Bakan Albayrak’ Tan Müjdeli Haber Beklemiştik
Geçtiğimiz gün Hazine ve Malliye Bakanı Berat Albayrak tarafından açıklanan Ekonomik Pakete de değinen Ünal Özcan, Pakette esnafa dair bir açıklamanın gelmediğini belirterek “Maliye ve Hazine Bakanı Berat Albayrak ekonomi ile ilgili bir açıklama yaptı. Albayrak 3 yıllık bir ekonomik paket açıkladı. Burada kısa süreli uzun vadeli bir paket açıkladı. Bu paketin iş yeri ile ilgili ayrıntıları geleceğini düşünüyoruz. Genel anlamda Bakan Albayrak faiz oranları, dövizdeki Yükseliş altın kurları, ihracat, ithalat gibi konularda genel bilgilendirme yaptı. Ama içerik konusunda Esnaf ve Sanatkarlar ilgili şu anda biz şunları planlıyoruz, bunları yapacağız gibi bir mesaj almadık. Tabi bu paketten esnaf için bir şeyler çıkacak mı? Onu da bileniyoruz. Açıklamada yannızca bir konu dikkatimi çekti “Bir Milyon İstihdam” hedefin koymuşlar. Umarım bu paket içerisinden esnafıda rahatlatacak bir haber alırız.” dedi.
Cuma Deren – İsmail Şen