Tarımsal üretim potansiyeline karşın arazi bozulumlarının hızlandığı toplam 9,38 milyon hektarlık alandaki 440 bölge, "büyük ova koruma alanı" olarak işlem görüyor. Ovalara uygunsuz kullanım cezalarının iki katına çıkarken en çok ovaya sahip iller arasında yer alan Çanakkale 15 Ova ile üçüncü ırada.
Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, Resmi Gazete'nin 19 Temmuz 2005 tarihli sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi. Kanunla birlikte tarım arazilerinin amaç dışı kullanımları izne tabi hale geldi ve buralar daha fazla disiplin altına alındı. Kanundan önce de tarım arazilerinin amaç dışı kullanımında izin alınmasını gerektiren yönetmelik bulunuyordu. Buna karşın arazinin izin alınmadan amaç dışı kullanımı durumunda herhangi bir cezai sorumluluk yoktu. Kanunun yayınlanmasıyla izinsiz kullanımlara idari ve adli müeyyideler getirildi. Söz konusu kanun, tarımsal üretim potansiyeli yüksek, erozyon, kirlenme, amaç dışı veya yanlış kullanımlar gibi çeşitli nedenlerle toprak kaybı ve arazi bozulmalarının hızlı geliştiği ovaların, kurul veya kurulların görüşü alınarak "büyük ova koruma alanı" olarak belirlenmesine imkân sağladı. Kanun, büyük ovalardaki koruma ve geliştirme amaçlı tarımsal altyapı projelerinin ve arazi kullanım planlarının hazırlatılmasına da ortam hazırladı.
Kanunun yayınlanması sayesinde tarım arazilerinin korunması yanında planlı üretime geçilmesi için 1/25000 ölçekli Arazi Kullanım Planlaması Projesi hazırlanarak Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı 81 il müdürlüğünün kullanımına sunuldu. Ayrıca 2022 yılı itibarıyla Edirne, Kırklareli, Tekirdağ ve Yalova'da 941 bin hektar alanda detaylı toprak etütleri yapılmaya başlandı. Etütlerin tamamlanmasını müteakip 1/5000 ölçekli (parsel bazlı) toprak haritaları oluşturulacak. Bu haritalarla tarımsal arazi kullanım ve üretim planlaması yapılacak. Proje bu yıl başlayacak ve 2028 yılına kadar 77 ili kapsayacak şekilde yürütülecek.
Çanakkale Üçüncü Sırada
Ocak 2017'den 31 Aralık 2022'ye kadar 72 ilde 440 bölge "büyük ova koruma alanı" ilan edildi. Bunlardan 11'ine ilişkin karar geçen yıl çıktı. Büyük ova koruma alanlarının toplam büyüklüğü 9,38 milyon hektara ulaştı. Alansal olarak bakıldığında 1 milyon 677 bin hektarı aşkın alanla Konya ilk, 937 bin 573 hektarla Şanlıurfa ikinci ve 445 bin 189 hektarla Adana üçüncü sırada yer alıyor. Ova sayısı açısından ise 21 ovayla Malatya birinci, 17 ovayla Balıkesir ikinci ve 15 ovayla Çanakkale üçüncü sırada bulunuyor. Ülkenin kalkınma hedefleri doğrultusunda, toprakların korunması, arazi kullanımı ve koruma dengesinin sağlanması için büyük ova koruma alanlarının sayılarının artırılması için çalışmalar devam ediyor. Büyük ovaların sayısının bu yıl 500'e ulaşması hedefleniyor.
Büyük Ovalarda Uygunsuz Kullanıma İki Kat Ceza
Ülke genelinde kanunun tanımladığı yüksek tarımsal potansiyeli bulunmasına karşın, erozyon ve kirlenmeye, amaç dışı kullanım baskılarına maruz kalan veya kalma ihtimali bulunan alanlarla özel ürünlerin yetiştiği mikro bölgelerin de korunması için çalışmalar başlatıldı. Kanunda 2020'de yapılan değişiklikle, arazi kullanımı için izinsiz işe başlanılması ya da alınan izne uygun buraların kullanılmaması halinde valilik işi tamamen durduruyor. Eğer yapılan iş tamamlanmışsa kullanımına izin verilmiyor. Arazi sahibine veya araziyi bozana 1000 liradan az olmamak kaydıyla kullanılan veya zarar verilen alanın her metrekaresi için 33,6 lira idari para cezası veriliyor. Büyük ova koruma alanlarında ise bu ceza iki katı olarak uygulanıyor.
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı