Asetilkolin kaşıntıya neden olabilen bir nörotransmitterdir.Kaşıntı nedenleri arasında şunlar bulunur: Alerjik reaksıyonlar, egzama, sedef hastalığı gibi deri hastalıkları, deterjanlar ve bazı bitkiler, parazit - enfeksiyonlar, hamilelik, karaciğer ve böbrek hastalıkları, bazı kanser türleri ve tedavileri, diyabet, zona, cilt kuruluğu, psikolojik sorunlar ve yaşlanma etkileri kaşıntıya neden olur.
Vücutta kaşıntı neden olur sorusunun bir diğer yanıtı ise böcek sokmalarıdır.
Peki kaşıntıya ne iyi gelir? Düzenli olarak nemlendirici kullanmak, soğuk kompress yapmak, cilt temizliğine dikkat etmek, antihistaminik ilaçlar kullanmak, nefes alan kıyafetler giyinmek, yeterli miktarda su içmek, kaşıntıya iyi gelen mineral ve vitaminleri alacak şekilde beslenmek kaşıntıya iyi gelir.
Vücuttaki kaşıntıya ne iyi gelir sorusunun bir diğer yanıtı ise kısa ve ılık bir banyo yapmaktır.
Kaşıntı, yaşam kalitesini bozan önemli bir semptomdur. Kaşıntı akut olabileceği gibi kronik seyirli olabilir. Hastalarda uyku bozukluğu ve depresif psikiyatrik hastalıklara neden olabilir.
Kaşıntı Neden Olur?
Kaşıntı, deri ve sinir sistemi arasındaki karmaşık etkileşimlerin bir ürünüdür ve çeşitli faktörler tarafından tetiklenebilir
Vücutta kaşıntı nedenleri genellikle şunlardır:
- Besin, böcek ısırmaları, polenler ve bazı ilaçlara gösterilen alerjik tepkiler,
- Egzama, sedef hastalığı ve kuru cilt gibi deri rahatsızlıkları,
- Tahriş edici kimyasallar, kozmetik ürünler ve diğer ürünler,
- Kıl kurdu, uyuz, baş ve vücut biti gibi parazitler,
- Hamilelik,
- Karaciğer, böbrek ve tiroit hastalıkları,
- Bazı kanser türleri ve kanser tedavileri,
- Diyabet ve zona gibi sinir sistemini etkileyen hastalıklar.
- Cilt kuruluğu.
- Nörolojik hastalıklar,
- Psikolojik etkenler
- Yaşlanma.
Alerjik Reaksıyonlar: Alerjik reaksiyonlar ve cilt irritasyonları sırasında histamin gibi inflamatuar mediyatörlerin salınımı kaşıntıya yol açar.
Cilt Hastalıkları: Egzama, sedef hastalığı gibi deri hastalıkları, inflamasyon ve kaşıntı ile karakterizedir.
Tahriş Edici Kimyasallar: Kimyasal maddeler, deterjanlar ve bazı bitkiler, cildi tahriş ederek kaşıntıya neden olabilir.
Parazit ve Enfeksiyonlar: Bakteriyel, viral veya fungal enfeksiyonlar, kaşıntılı cilt lezyonlarına sebep olabilir.
Hamilelik: Hamilelik döneminde hormon değişiklikleri ve cilt gerilmesi nedeniyle artan cilt kuruluğu ve PUPPP gibi durumlarla kaşıntıya yol açabilir.
Sistemik Hastalıklar: Karaciğer ve böbrek hastalıkları gibi sistemik hastalıklar, vücut genelinde kaşıntıya neden olabilir.
Bazı Kanser Türleri ve Kanser Tedavileri: Lösemi, lenfoma gibi kan kanserleri ve cilt kanseri, kaşıntıya yol açabilir. Kemoterapi, radyoterapi ve bazı hedefe yönelik tedaviler, deri reaksiyonları aracılığıyla kaşıntıyı tetikleyebilir.
Sinir Sistemi Hastalıkları: Diyabet ve zona gibi sinir sistemini etkileyen hastalıklar.
Cilt Kuruluğu: Cilt kuruluğu, özellikle kış aylarında kaşıntının yaygın bir nedenidir.
Nörolojik Hastalıklar: Bazı nörolojik hastalıklar, kaşıntı hissinin artmasına sebep olabilir.
Psikolojik Etkenler: Stres ve anksiyete gibi psikolojik durumlar da ciltte kaşıntıya yol açabilir.
Yaşlanma: Yaşlı bireylerde cilt kuruluğu ve incelemesi daha sık görülür, bu da kaşıntı riskini artırır.
“Kaşıntı neden olur?” diye düşünüldüğünde yukarıda sayılan nedenler yaygın olarak kabul edilir. Kaşıntı önemsenmese de ciddi hastalıkların nedeni olabilir. Kişisel bakıma rağmen 2 haftadan uzun süren kaşıntı varsa, bu kaşıntı sizi günlük rutinlerinizi yapmayacak hale getirip uyutmuyorsa, aniden geliyorsa ve yok oluyorsa, kilo kaybı, ateş gibi sorunlar da eşlik ediyorsa mutlaka dermatoloji uzmanına gitmek gerekir.
Kanser Kaşıntısı Nasıl Olur?
Kanserle kaşıntısı, genellikle derin ve yaygın bir hissiyatla kendini gösterir. Kanser kaşıntısı belli bir bölgeyle sınırlı kalmayıp vücudun geneline yayılır. Bu tip kaşıntı, özellikle lenfoma ve deri kanseri gibi bazı kanser türlerinde daha belirgindir ve geceleri kaşıntının şiddeti artar. Kanser kaşıntısının diğer kaşıntı türlerinden farkı, genellikle dışsal tedavilerle ve basit nemlendiricilerin kullanımıyla geçmemesidir.Geçmesi için altta yatan hastalığın tedavisi gerekir. Kanser ilerledikçe, kaşıntı şiddeti artabilir ve cildin görünümünde değişiklikler oluşabilir.
Kaşıntıya Ne İyi Gelir?
Kaşıntıya iyi gelen öneriler şunlardır: Nemlendirici kullanmak, soğuk kompress yapmak, cilt temizliğine dikkat etmek, antihistaminik ilaçlar kullanmak, yulaf ezmesi banyosu yapmak, doğru kıyafetler seçmek, yeterli miktarda su içmek, kısa ve ılık banyo yapmak, diyet ve beslenme biçimini değiştirmek ve doktora gitmek kaşıntıya iyi gelir.
- Nemlendirici Kullanmak: Cilt kuruluğunu önlemek ve cildin bariyer fonksiyonunu güçlendirmek için düzenli olarak nemlendirici kullanımı kaşıntiya iyi gelir.
- Soğuk Kompres Yapmak: Kaşıntılı bölgeye soğuk kompres veya buz paketi uygulamak, sinir uçlarını uyuşturarak kaşıntı hissini azaltabilir.
- Cilt Temziliğine Dikkat Etmek: Cildi tahriş etmeyen, hipoalerjenik ve parfümsüz temizleyicilerin kullanılması, kaşıntı riskini azaltır.
- Antihistaminik İlaçlar Kullanmak: Alerjik reaksiyonlardan kaynaklanan kaşıntı için doktor önerisiyle oral antihistaminikler kaşıntıya iyi gelir.
- Yulaf Ezmesi Banyosu Yapmak: Yulaf ezmesi banyoları, cildi yatıştırır ve kaşıntıyı hafifletir.
- Doğru Kıyafetler Seçmek: Nefes alabilen, yumuşak kumaşlardan yapılmış giysiler tercih edilerek cilt irritasyonu ve kaşıntı riski azaltılabilir.
- Yeterli Miktarda Su İçmek: Yeterli su tüketimi, cildin nemli kalmasını sağlar ve kaşıntıyı önlemeye yardımcı olur, kaşıntıya iyi gelir.
- Kısa ve Ilık Banyo Yapmak: Uzun sıcak duşlar cildi kurutabilir. Kısa ve ılık duşlar cildin doğal yağlarını korumaya yardımcı olur.
- Diyet ve Beslenme Biçimini Değiştirmek: Cildin sağlığını destekleyen, vitamin ve mineraller açısından zengin bir diyet kaşıntıyı önlemeye yardımcı olabilir.
- Doktora Gitmek: Şiddetli veya kronik kaşıntı durumunda, altta yatan nedenin teşhisi ve tedavisi için bir sağlık profesyoneline danışmak önemlidir.
Bu yöntemler kaşıntıya iyi gelir ve kaşıntının etkisini azaltır ancak bu önerileri uygulamadan önce kaşıntı sorununuzun çözümü için doktora gitmeniz önerilir.
Bazen vücutta kaşıntı sorunun nedeni basit bir böcek ya da sinek ısırığı bazen de bir deterjan olabilir. Bu tip kaşıntılar genellikle kısa bir süre sonra azalarak yok olur. Bazı kaşıntılar ise uzun sürerek kişinin yaşam kalitesini etkiler. Bu tip kaşıntılarda doktora gitmek gerekir çünkü vücutta kaşıntı önemli bir hastalığın habercisi olabilir. Her yaşta görülebilir ancak yaş ilerledikçe sıklığı artar. 80 yaş üstü hastaların yüzde 20’sini etkiler.
Deri Hastalıkları
Derinin kuruması kaşıntı gelişiminde önemli bir nedendir. Kuru hava, aşırı banyo yapma alışkanlığı deride kurumaya neden olabilir. Çocukluk döneminde başlayan ve yıllarca devam edebilen atopik egzama kaşıntılı, tekrarlayan bir deri hastalığı. Bu nedenle küçükken ‘geçti’ diye bakılan atopik egzama, yetişkinlik ve yaşlılık döneminde de sık sık kişinin karşısına çıkabilir. Çocukluk çağında sık görülen atopik egzamada deri kuru, kalınlaşmış ve asetilkoline duyarlılığı artmıştır. Hücre içerisinde üretilen prostaglandinler, histamin ve diğer sitokinler kaşıntının şiddetini artırırlar. Sinir uçlarındaki P maddesi terbezleri ve kan damarlarında daha yoğun bir şekilde bulunur, nörojenik inflamasyona neden olabilir. Histamin ile birlikte mast hücrelerinden salgılanan kimaz, triptaz, lökotrien ve interlökinler kaşıntıya neden olabilir.
Deriye temas eden alerjenler, deterjanlar ve viral deri hastalıkları kaşıntıya neden olabilir.
Uyuz hastalığı uyuz parazitinin neden olduğu kaşıntılı bir deri hastalığıdır. Hastalığa neden olan parazit genellikle deri temasıyla (sarcoptes scabiei hominis akarı) bulaşır.
Pandemi dönemimde uyuz hastalığı tüm dünyada artış göstermiştir. Ülkemizde aynı dönemlere ait çok merkezli çalışmalarda pandemi öncesi uyuz olgularının arttığı rapor edilmiştir. Uyuz artış nedenleri arasında sosyal yaşam koşullarının olumsuzluğu, göçler, kalabalık yaşam alanları önemli etkenlerdir.
Vücut yüzeyinde derinin yüzeyel tabakasında yaşamaya başlayan parazit kendisi ve salgılarına karşı gelişen immün reaksiyon, bulaştan genellikle günler-haftalar sonra, kaşıntı ve kabarcıklar oluşturarak özellikle gece uyumayı engelleyen düzeyde kaşıntı oluşturur.
Tedavi edilmeyen olgular yakın temasın olduğu eş ve çocuklara rahatlıkla bulaşabilir.
Uyuz genellikle temel olarak yakın deri teması ile bulaşır; aynı yatağı paylaşma veya uyuz olan birinin yatağında uyumak, daha az sıklıkta ortak kullanılan giysi ve havlularla bulaşabilir. Cinsel temas ile uyuzun bulaşması sıktır. Uyuz paraziti taşıyan biriyle kısa süreli kol teması sonucu uyuz bulaşması olası değildir. Uyuz parazitinin bulaşması için daha uzun süreli temas gereklidir.
Düzenli günlük yıkanma alışkanlığı olan hastalarda deride parazit sayısı az olduğundan hastanın kaşıntısına rağmen tanısını koymakta zor alabilir. Bu tür hastaların bulaştırıcılıkları çok daha az olur.
Mantar hastalıkları yerleştikleri deri bölgelerinde lokal kaşıntıya neden olur. Mantar hastalığının neden olduğu kaşıntı kasık (kasık mantarı), ayakta (ayak mantarı) veya diğer vücut bölgelerinde lokal kaşıntıya neden olur.
Karaciğer Hastalıkları
Karaciğer hastalıkları, safra kesesi tıkanıklığı, siroz, hepatit ve pankreas hastalıkları kaşıntıya neden olabilir. Kronik karaciğer hastalıklarında inatçı kaşıntı yaşam kalitesini olumsuz etkiler. Karaciğer hastalıklarına bağlı gelişen kaşıntıda sırt, en sık kaşınan bölgedir. Ancak daha az sıklıkta diğer tüm vücut bölgelerinde kaşıntı gelişebilir. Karaciğer kaynaklı kaşıntının şiddeti gündüz, geceye göre daha fazla olurken, kış aylarında artar. Kaşıntı en çok sırasıyla primer biliyer siroz, hepatit C virüsü ve hepatit B virüsü enfeksiyonlarında görülür.
Karaciğer hastalıklarına bağlı gelişen kaşıntı;
- En sık sırt bölgesinde görülür.
- Gündüz geceden daha şiddetlidir.
- Kış aylarında şiddetlenir.
- Kaşıntı giderci ilaçlar etkili değildir.
Kaşınan hastalarda hipertansiyon yaygınlığı düşüktür. Kolestatik karaciğer hastalığında kaşıntı şiddetli bir semptomdur. Akşam saatlerinde pik yapar. El içi ayak tabanında kaşıntı temel bulgu olup bazen tüm vücutta yaygın görülebilir.
Diyabet
Diyabet hastalarının önemli bir kısmında kaşıntı gelişir. Bazı olgularda kaşıntı diyabet tanısı konulmadan önce başlayabilir. Diyabet deriyi kuruturken kaşıntıya neden olur. Kan şeker düzeylerinin normal sınırlara gelmesi ile kaşıntı azalır ya da kaybolur. Deri mantar ve bakteriyel enfeksiyonları diyabete eşlik edebilir. Tekrarlayan ve tedaviye dirençli mantar enfeksiyonlarında mutlaka diyabetin araştırılması gerekir.
Tiroit Hastalıkları
Kaşıntı tiroit hastalıklarına eşlik edebilir. Tiroit antikorları kaşıntının önemli nedenidir. Hiper ve hipotroidi kaşıntıya neden olabilir. Tiroit hastalıklarının tedavi edilmesi ile olguların çoğunda belirgin iyileşme gelişir.
Böbrek Hastalıkları
Kronik böbrek hastalığı ve diyaliz olgularının yüzde 90’ında kaşıntı gelişir. Diyaliz hastalarında en önemli neden; deri kuruluğu ile birlikte kalsiyum, magnezyum ve fosfor dengesinin bozulması. Kan üre düzeyindeki artış kaşıntının önemli nedenlerinden birini oluşturur.
Sinir Sistemi Hastalıkları
Sinir lifleri ve beyin hücrelerinde meydana gelen hasar deride kızarıklık olmadan kaşıntıya neden olur. Kaşıntı birden fazla sinirsel hasara neden olan hastalıklarla ilişkili olabilir. Bazen MS (multiple skleroz) ve beyin tümörü de kaşıntı oluşturabilir. Felç veya inme denilen beyin kanamalarından sonra nörojenik (nöropatik) kaşıntı gelişebilir. Herpes enfeksiyonuna bağlı gelişen herpes zoster enfeksiyonu sonrası kaşıntı gelişebilir.
Sinirsel Kaşıntı Belirtileri Nelerdir?
Nöropatik kaşıntı normal kaşıntıdan farklı hissedilebilir. Sinirsel kaşıntı, kaşıntı hissi ya da iğne batma hissi yaratabilir ve bu his çok şiddetli olabilir. Kaşımak tabloyu kötüleştirebilir. Sinirsel kaşıntı belirtileri şunlardır:
- Yanma
- Islaklık
- Elektriklenme
- Ağrı
- Uyuşma
- Çok üşüme
- Cildin karıncalanması ve ürperme
- Cilt hassasiyetinde artış veya azalış
Psikiyatrik Nedenler
Kaşıntı birden fazla psikiyatrik hastalıkla birlikte görülür. Kronik kaşıntılı hastaların yüzde 70’inde demans (bunama), şizofreni, kişisel bozukluklar, primer depresif hastalık ve davranış bozuklukları gibi en az bir hastalık ile birliktelik gözlenir. Ancak kaşıntının bu hastalıkların nedeni ya da sonucu olup olmadığı hala tartışılıyor.
Kanser
Bazı kan hastalıklarının ilk bulgularından biri kaşıntı olabilirken, deri lenfomasının en önemli belirtilerinden birini oluşturur. Hodgkin lenfoması şiddetli kaşıntı ile başlayabilir. Kanser hastalıkları ile ilişkili kaşıntı tedaviye dirençli olur veya yeterli yanıt vermez. Polistemi vera olgularının yüzde 25-50’inde kaşıntı gelişebilir. Erişkin dönemde başlayan egzamalar löseminin başlangıç bulguları olabilir.
İlaçlara Bağlı Gelişen Kaşıntı
İlaca bağlı gelişen kaşıntı etken maddeye ve/veya ilaç yapımında kullanılan yardımcı maddelere karşı gelişebilir. Kullanılan bazı ilaçlar karaciğer, böbrek fonksiyonlarını bozarak dolaylı olarak kaşıntıya neden olurlar. Hiperyertansiyon tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar; ARBs (anjiotensin reseptör blokerleri), ACE (anjiyotensin konverting enzim) inhibitörleri vekalsiyum kanal blokerleri kaşıntı oluşturabilirler.
Kaşıntı; amiodaron (kalp ritim bozukluğu tedavisi), tiklopidin (pıhtılaşma önleyici ilaç), bazı antibiyotikler (makrolidler, karbapenemler vb.) ve psikotrop ilaçların (antidepresan ve nöroleptikler) kullanımına bağlı gelişebilir. Statinler, anti mikrobiyal ilaçlar, kemoterapötik ajanlar, fenitoin gibi ilaçların kullanımına bağlı olarak deride kaşıntı ve kızarıklık gelişebilir.
Çocukluk Çağı Hastalıkları
“Vücutta kaşıntı neden olur?” sorusu çocukluk çağında yaşanan hastalıklara da bağlıdır. Suçiçeği, kızamık ve kızamıkçık gibi çocukluk çağı hastalıkları vücutta kaşıntı, kızarıklık, kabarcık veya döküntü yaratır.
AIDS
Uzun süren kaşıntının nedenlerinden biri de HIV (Human Immunodeficiency Virüs). AIDS hastalığının sebebi olan bu virüste kaşıntı, döküntülerle birlikte gelebilir ve ağrılı olabilir.
Gece Kaşıntısı Neden Olur?
Kaşıntılar geceleri şiddetini artırabilir. Ancak bazı tür kaşıntılar geceleri ortaya çıkar. Gece artan kaşıntı; deri ve parazit enfeksiyonları, yatak ve örtülerin tahriş edici etkisine bağlı gelişebilir.
Hangi Tip Kaşıntı Hangi Hastalığa İşaret Eder?
- Kaşıntıya; çok su içme ve çok idrara çıkma eşlik ediyorsa diyabetin habercisi olabilir.
- Kasıkta başlayan ve kızarıklığın eşlik ettiği kaşıntılarda mantar hastalığı düşünülmeli.
- Anal bölgede daha yoğun hissedilen kaşıntıda parazit ve hemoroit araştırılmalı.
- Kaşıntıya anksiyete, çarpıntı veya saçlarda seyrelme eşlik ediyorsa hipertiroidi bulgusu olabilir.
- Kaşıntıya eşlik eden halsizlik ve yorgunluk hipotiroidi bulgusu olabilir.
- Kaşıntı ile birlikte deride ve gözlerde sararma, karın ağrısı ve şişkinlik, idrar renginde koyulaşma karaciğer hastalığına bağlı olabilir.
- Kilo kaybı, deri renginin koyulaşmasına eşlik eden kaşıntılarda kanser araştırılmalı.
