.
Vitaminler, hücresel metabolik reaksiyonlar için çok az miktarları yeterli olan, eksikliklerinde sağlık sorunlarına neden olan organik bileşiklerdir. İnsan vücudu tarafından ya hiç yapılamamakta ya da yeterli miktarda yapılamadıkları için besinlerle dışarıdan sağlanmaları gerekmektedir. Doğada var olan vitaminler özgün adlara sahip olmasına rağmen alfabenin harfleri ile anılır. Bir kısım vitaminler besinlerde aktif şekilde, bazıları da pro-vitamin olarak bulunur. Provitaminler vücutta aktif hale dönüşür.
Vitaminlerin vücutta görevleri kısaca şunlardır:
1. Enerji oluşumuna yardım
2. Büyümeye yardım
3. Sağlıklı nesillerin oluşmasına yardım
4. Sinir ve sindirim sisteminin normal çalışmasına yardım(kas kasılması)
5. Besin öğelerinin elverişli olarak kullanılmasına yardım
6. Vücut direncine yardım
7. A vitamini beta karoten formu; C ve E vitamini antioksidatif vitaminlerdir.
Vitaminler, genel anlamda vücuttaki bileşiklerin bir parçası olmaktan ziyade, düzenleyici fonksiyon gösterir; bu yönleri ile hormonlara benzer, metabolik olaylarda katalizör rolü oynar.Genelde, vitaminler erime özelliklerine göre yağda ve suda eriyen olarak iki gruba ayrılır, bu da pratik açıdan pişirme sırasında vitamin dayanıklılığını etkiler.
Suda eriyenler; C ve B grubu vitaminler toksik değildir ve idrar yolu ile atılır, vücutta depolanmaları az olduğu için gereksinim fazladır.
Yağda eriyenler; A, D, E, K toksik olabilir ve depolanabilir. Bazı dokuların bu vitaminlere kesin ihtiyaçları vardır. Sağlıklı bir birey 4 besin grubundan (süt ve süt ürünleri, et ve et türevleri, tahıllar, sebze ve meyve) ve biraz da yağ içeren yiyecekler yemesi ile ihtiyaçlarını karşılayabilir.
Yağda eriyen vitaminler yağlarla birlikte emilir, taşınır ve atılır. Yağların diyette az veya hiç olmaması, safra veya pankreas salgılarının eksikliği, bağırsaklardan emilimi engelleyen anatomik veya fonksiyonel bozukluklar bu grup vitaminlerin eksikliğine yol açar. Suda eriyenlerin emilimi daha sorunsuz olmaktadır.
Yağda eriyen vitaminlerin fazlası idrarla atılamaz, depolanır. Bu işlem yeri de karaciğerdir. E vitamini dışındaki yağda eriyen vitaminler, uzun süre gereğinden fazla alınması sonucunda toksik etki yapabilir. Bilinenin aksine, suda çözünen vitaminler vücutta depolanabilmektedir. Fakat bu depolanabilme miktarı yağda çözünen vitaminlerden çok daha az olduğundan bu vitaminlerin vücutta depolanmadığı düşünülmektedir; kullanılan miktarın fazlası da idrarla atılır. Bu nedenle bunların eksikliklerine daha sık rastlanır fakat bazı B grubu vitaminleri istisnadır, karaciğerde uzun süre (3-5 yıl) korunabilir.
Yağda eriyen vitaminler pişirmeye dayanıklıdır; B ve C vitaminleri kolay bozulur. Uygun olmayan koşullarda saklanma sonucu her iki gruptaki vitaminler de bozulabilir.
Vitaminlerin Egzersiz Performansı ile İlişkisi
