'Bir Peri Masalı /İyonya Devleti...'
Belki de bir çoğumuz, ilk defa işitti böyle bir ifadeyi.. Ne yalan söyleyeyim, ben bu ilki yaşanlardanım.. Tarihi hikayelere bayılırım, lakin bunu atlamışım.
Tarih 29 Ekim 1923.. Yani, Cumhuriyetimizin doğum günü.. Ve bu günden bir yıl evvel kurulan, hayli kısa bir ömrü olan bir devlet.. Nere de? Her karışı, hatta santimetrekaresi Şehit kanı ile sulanmış güzel yurdumun toprakları üzerinde, Ege' de..
Tarihler 1922' yi gösteriyor, bir deyişle; Osmanlı'nın son güleri..
Bu arada, batı Anadolu' nun en karışık, en sancılı günleri... Karmaşa yaşanıyor adeta yurdum toprağında. Bu durum düşmanın iştahını kabartıyor...
O günleri daha iyi anlayabilmek için "Sevr Antlaşması" na bir göz atmak gerek aslında..
Ne diyor o antlaşma; İzmir, Manisa, Akhisar ve Ayvalık ile 16 bin metrekarelik toprak Yunanistan'a verilir.
Ne oluyor sonra? 2 yıl süren cansiparane direniş. Çanakkale Ruhu Ege' de yani..
Vatan toprağına düşman ayağı basmasın diyerek, canı pahasına savaş veren ÜTrük halkı sahada.
Bu arada, Yunanistan'da iç karışıklıklar baş göstermiş. Yanisi, Sakarya Savaşı'ndan sonra Yunan ordusunun Anadolu'da uzun süre kalamayacağı anlaşılınca daha ne olacaktı ki..
Yunanistan'da, "Kralcılar ile Venizelosçular" arasında bir büyük çekişme hali..
Seçimleri de Kralcıların kazanması ile birlikte, Venizelosçular zor duruma düşüyor, hatta cezalar yağyor onlara.
Yunanistan'da bunlar yaşanıyor iken, Anadolu'da bulunan Yunan ordusundan kaçan Venizelos yanlısı yaklaşık 150 subay İstanbul'a geliyor. "Amyna" isimli bir örgütün kuruyorlar.
Bu örgütün ana hedefi Venizelos'u tekrar başa getirmek.. Bu hedef gün geçtikçe değişime uygruyor bu arada.
Mesela; özerk bir devlet fikrine kadar çılgınlaşıyor bunların hedefi...
Aralarında sıkça edilen bu söylem özellikle Yunan ile iş birliği yapan Anadolu Rumlarında sevinç ile karşılık buluyor.
Çünkü; Yunan ordusunun olası bir yenilgisi ile akıbetleri malukm belirsiz olacak...
Acı bir şey daha var,, Osmanlı yanlısı ve Yunanistan ile iş birliği yapan kimi Türkler, "Batı Anadolu Özerk Hükumeti"ne destek vermişler, öyle yazıyor tarih.
Onlara göre burada kurulacak hükumet, padişaha bağlı kalacak ve Ankara hükumetinin önüne dikilecek.. Öyle olamıyor tabiki de..
1922 yılı Mart ortalarına gelindiğinde o örgüt var ya; 'Amyna' .. İyonya Devleti'ni destekler iken İngiltere yalnızca İzmir'de özerk bir bölge istiyor.. Yunanistan ise "askeri yönetim" yanlısı..
Bir yanda da, Anadolu'da barışı sağlamak adına İngiltere, Fransa, İtalya ve Yunan ordusunun Batı Anadolu'dan çekilmesini isteniyor..
Neden? İzmir'i özerk bir bölge olarak tanımayı dile getirmek için belkmi de.. neden olacak..
Her vakit olmuşişbirlikçiler. O dönemin İş birlikçi Türkleri ise 'Batı Anadolu Özerk Hükumeti'ni dillendirmeye devam ediyor halllice..
22 Mart 1922 günü müttefikler arasında Paris'te yapılan bir toplantıda, adta dananın kuyruğu kopuveriyor.. Yunanistan'a verilen destek çekiliyor. Fransızlar, belki de ilkkez bir şeye Fransız kalmıyor..
Neyse, mevzu, onların Fransız kalıp kalmamaları değil.. Böylece Yunan hükumeti "uyanıyorr" iyice güçlenmiş olan o örgüt, yani 'Amyna' hareketini desteklemenin çıkarlarına uygun olduğunu anlıyor.. Ve de ikili görüşmeler başlıyor.
'Amyna' bu görüşmeleri İngilizlere de rapor ediyor elbet.. Öyle ya, İngliiz varsa, destek var..
Tarihsel süreçte sözü edilen bu raporda, Anadolu' da 100 bin kişiye yakın bir ordunun kurulabileceği, ayrıca İzmir' i bırakmamaya yemin etmiş olan yaklaşık 3400 Yunan subayının bu orduyu komuta edebileceği bilgisi yer buluyor.
Bu ne demek? YO güki düşünce ve hedeflenen şu: Yunan ordusu bir gün İzmir' i terk etse bile bu ordu orada kalacak... Hayaller hayaller, hülyalar hülyalar yani..
İşte bu hülyalar içinde, 30 Temmuz 1922'de İzmir'deki sözde Yunan Genel Valisi Stergiadis, İzmir Hükumet Konağı'nda hazırladığı bildiriyi halka okuyor.
İyonya Devleti' nin kuruluşunu ilan ediyor.. Ne devlet ama..
Tarihçilerin; KOMİK YORUMU GİBİ, BİR TÜR PERİ MASALI DEVLETİ..
Bu bildiride her ne kadar barıştan söz edilse de, İzmir'deki İtalyan başkonsolosunun Roma' ya telgrafında şu yazdığı biliniyor;
“ 'Yunanlar büyük devletleri bir oldu, bittiye getirmeye çalışıyorlar.. Ve buradaki devlet Stargiadis' in diktatörlüğünden ibaret.' “
İtalyan tespiti pek güzel olmuş.. Bu gün de, oldu bitti meraklısı değil mi sözü edilen Yunan ?!..
Sonuç ne mi oldu sonra?!..
9 Eylül'de Şanlı Türk ordusunun İzmir'e girmesiyle Sözde; ‘İyonya Devleti'nin ömrü yalnızca 5 hafta sürdü.
56 Haftalık, sözde devlet.. Öyle hüyalar gördüler ki o vkati, bu devlet içinde; İyonya Üniversitesi bile kurma planları taşıdı bu komikler..
Sözde Genel valinin, kurduğu sözde devlet, 5 haftalık olmuş.. Stergiadis, bir İngiliz gemisiyle kaçan olmuş, ömrünün geri kalanını da, Fransa’da geçirmiş.. Bur da da masal bitmiş..
